UNIBERTSOA

http://www.eurocosmos.net/

Aintzinatik, gizakiak bere buruari nondik datorren, nora doan, bizitza ote daogen Unibertsoan eta abar galdetu dio. Zuk ere inoiz egin diozu?


Galdera hauek ez dute erantzun sinple eta zehatza baina gero eta gehiago dakigu Unibertsoari buruz.

Lan honen helburua zure jakingura piztea da, zure zaletasunen artean txoko txiki bat eraikitzeko nahian.
2. GAIA: ZERUARI BEGIRA
1-LURRAREN MUGIMENDUAK:
-ERROTAZIOA: - Bere ardatzaren inguruko mugimendua
- Bira bat emateko 24 ordu
Ondorioa - egunak eta gauak
- TRANSLAZIOA: - Eguzkiaren inguruko mugimendua
Bira bat emateko 365 egun eta 6 ordu
Ondorioa – urtea eta lau urtaroak
2- URTAROAK:
- Eguzkia ekialdetik irteten da, eguerdian hegoaldean egoten da eta, azkenik, mendebaldetik sartzen da.
- Urtaroaren arabera ibilbide luzeago ala laburrago egiten du eguzkiak:
-Neguan denbora gutxiago, beraz, ibilbide laburrago egiten duenez, egunak laburragoak izaten dira. Tenperaturak baxuagoak.
- Udaberrian, ibilbidea apur bat luzeago egiten duenez, egunak gehiago irauten du. Tenperaturak altuagoak.
- Udan, ibilbide Lucena egiten duenez, eguna ordu gehiagoz mantentzen da. Tenperaturak altuenak eta eguzkiak garaiera altuena lortzen du.
Beraz, egunaren iraupena, eguzkiaren ibilbidea eta tenperaturak lotuta daude. Eguzkiak zenbat eta altuago dagoenean, temperatura altuagoa da.
- Irailaren 23an eta martxoaren 21ean egunak eta gauak berdin irauten dute (12 ordu).
Ekainaren 23an egunik luzeena eta abenduaren 21ean gaurik luzeena.
- Egunez orientatzeko, badakizue, eguerdian begiratu eguzkiari eta hori hegoaldea izango da.
(23.orrialdeko marrazkia)
3- ILARGIA
- Lurraren satelitea da. Lurraren inguruan mugitzen da eta beti aurpegi berdinaerakusten du. Lurretik 384.000 km-tara dago.
- Bere tamainua, lurraren herena da (+_) – 3840 km-ko diametroa du.
- Lurretik ikusita, eguzkia bezala mugitzen da, ekialdetik mendebaldera.
- Beti ilargia ez da ikusten:
Zerua hodeiez estalita egoteagatik.
Bere lurraren inguruko mugimendua dela eta, gu gauden lekuaz kontrako aldean egoteagatik.
Honen ondorioz sortzen dira ilargiaren faseak:
 ilgora
 ilbehera
 ilbetea
 ilberria
Ilargiaren itxura hauek 30 egunez behin errepikatzen dira. Ziklo hau kontuan izanda, gizakiak hasi zen erabiltzen denbora neurtzeko Ilargi egutegia.
4-UNIBERTSOA
- Zeruko astro guztiek eta astro horien arteko espazioak osatzen dute.
- Era askotako astroak daude unibertsoan: izarrak, planetak, sateliteak...
Unibertsoa:
1) ASTRO ARGIDUNAK:
IZARRAK: Argia sortzen duten bakarrak. Argi txiki-txikiak iruditu arren, izarrak oso handiak dira, nahiz eta tamaina berekoak ez diren.
Izarrak, Eguzkia eta ilargia bezala, etengabe mugitzen dira. Hala ere, bada zeruan beti leku berean ikusten dugun izarra, Iparrizarra, iparra seinalatzen digu beti, Ipar Hemisferioko edozein lekutan eta gaueko edozein ordutan. Izar hau aurkitzeko Hartz Nagusia (7 izarrez osatuta) izeneko konstelazioa aurkitu behar da, iparraldera begira.
(30. orrialdeko marrazkiak)
2) ASTRO ARGIGABEAK:
PLANETAK: Izar baten inguruan biraka ibiltzen diren astroak dira. Adb: Lurra eta Marte Eguzkiaren inguruan biraka ibiltzen diren bi planeta dira.
SATELITEAK: Planeta baten inguruan biraka ibiltzen diren astroak dira. Ilargia Lurraren satelite natural bakarra da.
KOMETAK: Astro txikiak dira, eta izotzez, hautsez eta gases daude osatuta. Eguzkiaren inguruanibiltzen dira biraka.
5- GALAXIAK
Milioika izaren multzoak dira. Unibertsoan milaka galaxia daude (era askotakoak). Galaxia guztiek ez dute forma berbera. Forma kontuan izanik, hiru talde nagusi:
Irregularrak
Kiribilak
Eliptikoak
Lurra, hain zuzen, Esne bidea izeneko galaxia kiribilaren barruan dago.
6- ESNE BIDEA, KONSTELAZIOAK, EGUZKIA
Esne bidea galaxia kiribila da. Eguzkiak erdigunearen inguruan egiten du bira, eta 225 milioi urte behar ditu bira osoa egiteko.
Konstelazioa, gizakiek izar multzoak bilatu ondoren emandako izena da. Izen desberdinak dute forma kontuan hartuta.
Eguzkia izar ertaina da.
7- EGUZKI SISTEMA
Eguzkiak eta Eguzkiaren inguruan biraka ibiltzen diren astro guztiek osatzen dute (zortzi planeta, horien sateliteak eta kometak).
Eguzki sistema Esne bidea izeneko galaxiaren barruan dago.
Eguzkia Eguzki sistemako astro guztiei argia eta beroa ematen dien izarra da (tamaina ertaineko izar horia).
Astro horiek egiten duten bideari orbita esaten zaio. Planeten orbita ez da zirkularra, eliptikoa baizik.
A) Planetak:
Planeta harritsuek gainazal solidoa dute. Eguzkitik hurbilago (Merkurio, Artizarra, Lurra eta Marte).
Planeta gaseosoek ez dute gainazal solidorik. Eguzkitik urrutiago daude (Júpiter, Saturno, Urano eta Neptuno). Lurra baino askoz handiagoak dira.
B) Sateliteak: Planeten inguruan biraka. Planeta guztiek dituzte sateliteak, Merkuriok eta Artizarrak izan ezik. Ilargia, Lurraren satelitea da. Gauez dirdira egiten duela ikusten dugu Eguzkiaren argia islatzen duelako, baina berez ez du argirik.
D) Kometak: Eguzkitik hurbil pasatzean, gasak eta hautsa askatzen dituzte, eta adats luze disdiratsua agertzen zaie.